Trào ngược dạ dày thực quản và những điều bạn cần biết

Trào ngược dạ dày - thực quản là tình trạng khi dịch vị hoặc thức ăn từ dạ dày trào ngược lên thực quản, gây ra cảm giác đau rát và khó chịu. Bằng cách hiểu rõ về bệnh lý này, bạn sẽ có thêm kiến thức và thông tin để đối phó với các triệu chứng và tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia y tế khi cần thiết.

1. Trào ngược dạ dày thực quản là gì?

Trào ngược dạ dày (hay còn gọi là reflux dạ dày) là tình trạng chuyển ngược trở lại của thực phẩm và axit dạ dày từ dạ dày lên phần thực quản. Điều này có thể xảy ra khi cơ hoặc van giữa dạ dày và thực quản không hoạt động đúng cách hoặc yếu đi.

Do đó, cho phép dịch dạ dày trào ngược lên thực quản và gây ra các triệu chứng như đau nóng, châm chích, khó chịu, đầy hơi và khó tiêu.

Nếu không được điều trị kịp thời, trào ngược dạ dày có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác như viêm thực quản, loét thực quản và ung thư thực quản.

2. Dấu hiệu trào ngược dạ dày thực quản

2.1. Ợ hơi, ợ nóng, ợ chua

Đây là các triệu chứng phổ biến nhất của trào ngược dạ dày thực quản. Khi dịch dạ dày trào ngược lên thực quản, nó có thể gây ra cảm giác ợ hơi, ợ nóng hoặc ợ chua.

2.2 Buồn nôn, nôn

Trào ngược dạ dày thực quản có thể gây ra buồn nôn hoặc nôn, đặc biệt sau khi ăn hoặc khi nằm ngửa.

2.3 Đau tức ngực thượng vị

Đau tức ngực thượng vị

Đau tức ngực thượng vị là một triệu chứng thường gặp của trào ngược dạ dày thực quản. Nó có thể xuất hiện như một cơn đau cắt, đau nhói hoặc đau nặng ở vùng thượng vị.

2.4 Khó nuốt

Khi dịch dạ dày trào ngược lên thực quản, nó có thể làm khó khăn trong việc nuốt thức ăn hoặc nước uống.

2.5 Khản giọng và ho

Trào ngược dạ dày có thể gây ra khản giọng hoặc ho, đặc biệt vào ban đêm hoặc khi nằm ngửa.

2.6 Miệng tiết nhiều nước bọt

Khi dịch dạ dày trào ngược lên thực quản, nó có thể kích thích tuyến nước bọt ở miệng, gây ra tiết nước bọt nhiều hơn bình thường.

3. Nguyên nhân bệnh trào ngược dạ dày

3.1. Nguyên nhân thuộc bệnh lý

Bệnh trào ngược dạ dày có thể do các bệnh lý gây nên, bao gồm:

• Van thực quản yếu: Van thực quản là cơ bản giữ cho dịch dạ dày không trào ngược lên thực quản. Nếu van thực quản yếu hoặc không hoạt động đúng cách, dịch dạ dày có thể trào ngược lên thực quản.
• Tăng áp lực bụng: Áp lực bụng tăng có thể gây ra trào ngược dạ dày bằng cách đẩy dịch dạ dày lên thực quản. Các nguyên nhân tăng áp lực bụng bao gồm béo phì, thai kỳ, nhiều khí trong ruột, hoặc dùng thuốc trị bệnh tim mạch.
• Dạ dày kém hoạt động: Nếu dạ dày không hoạt động đúng cách, thức ăn có thể ở lại trong dạ dày quá lâu và gây ra trào ngược dạ dày.
• Táo bón: Táo bón có thể dẫn đến áp lực bụng tăng và khiến dịch dạ dày trào ngược lên thực quản.
• Bệnh thực quản và dạ dày: Một số bệnh lý như viêm thực quản, loét dạ dày, viêm dạ dày, hoặc ung thư thực quản có thể dẫn đến trào ngược dạ dày.

3.2. Nguyên nhân không thuộc bệnh lý

Thói quen ăn uống không lành mạnh

Ngoài các nguyên nhân bệnh lý gây nên, bệnh trào ngược dạ dày còn có thể do những nguyên nhân không phải thuộc bệnh lý, bao gồm:

• Thói quen ăn uống: Ăn quá nhiều hoặc ăn nhanh có thể dẫn đến trào ngược dạ dày. Đồ ăn có nhiều chất béo, đường và gia vị cũng có thể gây ra trào ngược dạ dày.
• Lạm dụng đồ uống có chất kích thích: Uống nhiều đồ uống có cồn, nước có ga hoặc nước trà có thể dẫn đến trào ngược dạ dày.
• Thói quen ngủ: Nằm ngửa hoặc nằm ngay sau khi ăn có thể gây ra trào ngược dạ dày.
• Béo phì: Béo phì tăng cường áp lực lên bụng, có thể dẫn đến trào ngược dạ dày.
• Mang thai: Trong thai kỳ, sự thay đổi hormone và áp lực của thai nhi có thể dẫn đến trào ngược dạ dày.
• Stress: Stress có thể gây ra trào ngược dạ dày bằng cách ảnh hưởng đến các cơ và van ở dạ dày và thực quản.

4. Chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản

4.1. Nội soi tiêu hóa trên

Chẩn đoán trào ngược dạ dày thường được thực hiện bằng nội soi tiêu hóa trên (EGD - esophagogastroduodenoscopy). Đây là một phương pháp chẩn đoán được sử dụng phổ biến để kiểm tra các vấn đề liên quan đến dạ dày và thực quản.

Trong quá trình nội soi tiêu hóa trên, bác sĩ sẽ sử dụng một ống nội soi mềm được gắn với một máy ảnh đưa vào bên trong để kiểm tra lỗ hổng dạ dày và thực quản. Bằng cách sử dụng nội soi tiêu hóa trên, bác sĩ có thể xác định mức độ tổn thương của niêm mạc thực quản và dạ dày, đánh giá vị trí và mức độ trào ngược của dịch dạ dày lên thực quản, và phát hiện các vấn đề khác như viêm, loét và ung thư.

4.2. Chụp X - Quang thực quản

Chụp X - Quang thực quản

Chụp X - Quang thực quản (barium swallow X-ray) là một phương pháp chẩn đoán khác được sử dụng để xác định trào ngược dạ dày.

Trong quá trình chụp X quang thực quản, bệnh nhân sẽ uống một loại dung dịch chứa chất barit trước khi được chụp X quang. Chất barit sẽ tạo ra một lớp phủ trên niêm mạc thực quản và dạ dày, giúp bác sĩ nhìn thấy các vấn đề liên quan đến niêm mạc này trên hình ảnh X quang.

Bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân nghiêng người hoặc thay đổi vị trí của cơ thể, để đánh giá sự di chuyển của chất bário khi dịch dạ dày trào ngược lên thực quản. Những hình ảnh này sẽ giúp bác sĩ đánh giá mức độ trào ngược dạ dày, vị trí và mức độ tổn thương của niêm mạc thực quản và dạ dày.

4.3. Đo áp lực nhu động thực quản

Đo áp lực nhu động thực quản (esophageal manometry) là một phương pháp chẩn đoán được sử dụng để đo áp suất và hoạt động của cơ thực quản, từ đó đánh giá chức năng của thực quản và xác định có trào ngược dạ dày hay không.

Trong quá trình đo áp lực nhu động thực quản, bác sĩ sẽ đưa một ống mềm xuống dạ dày của bệnh nhân qua đường mũi hoặc miệng, sau đó dùng các cảm biến để đo áp suất và hoạt động của cơ thực quản trong quá trình co bóp và thư giãn.

Phương pháp chẩn đoán này cho phép bác sĩ xác định chức năng của cơ thực quản, đánh giá việc di chuyển của thực phẩm qua thực quản và xác định vị trí và mức độ trào ngược dạ dày. Nó cũng có thể giúp phát hiện các vấn đề khác như bệnh lý thực quản, ung thư và các bệnh lý khác của hệ tiêu hóa.

4.4. Đo pH, trở kháng thực quản 24H

Đo pH, trở kháng thực quản trong 24 giờ (24-hour pH impedance testing) là một phương pháp chẩn đoán phổ biến được sử dụng để xác định trào ngược dạ dày. Phương pháp này cho phép đo mức độ trào ngược của acid và không acid từ dạ dày lên thực quản trong suốt 24 giờ.

Trong quá trình chẩn đoán, một cảm biến được gắn vào đầu ống dạ dày và đưa qua thực quản. Cảm biến này sẽ đo mức độ pH và trở kháng của thực quản trong 24 giờ. Kết quả sẽ được ghi lại trên một bảng điều khiển ghi nhật ký để bác sĩ có thể đánh giá mức độ trào ngược của acid và không acid, thời gian và tần suất của các trào ngược, và mức độ tổn thương của niêm mạc thực quản.

Phương pháp này có độ chính xác cao và cho phép phát hiện được các trường hợp trào ngược dạ dày nhỏ và tần suất của các trào ngược. Nó cũng có thể giúp phát hiện các vấn đề khác như viêm thực quản, loét dạ dày, ung thư và các bệnh lý khác của hệ tiêu hóa.

5. Biến chứng của trào ngược dạ dày

Biến chứng nguy hiểm của trào ngược dạ dày

Trào ngược dạ dày có thể gây ra nhiều biến chứng khác nhau, đặc biệt là khi không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Dưới đây là một số biến chứng thường gặp của trào ngược dạ dày:

• Viêm thực quản: Trào ngược dạ dày có thể làm cho acid dạ dày đến thực quản, gây tổn thương niêm mạc thực quản và gây ra viêm thực quản.
• Loét dạ dày: Trào ngược dạ dày có thể gây ra loét dạ dày do sự tác động của acid dạ dày lên niêm mạc dạ dày.
• Viêm dạ dày: Trào ngược dạ dày có thể gây ra viêm dạ dày, do acid dạ dày đến dạ dày và gây tổn thương niêm mạc dạ dày.
• Viêm phế quản: Trào ngược dạ dày có thể gây ra viêm phế quản và khó thở do acid dạ dày đến phế quản.
• Xơ hoá thực quản: Trào ngược dạ dày kéo dài có thể gây ra xơ hoá thực quản, khiến thực quản bị co rút và hẹp lại, gây khó thở và đau ngực.
• Mất ngủ: Trào ngược dạ dày có thể gây ra mất ngủ do khó chịu, đau và khó thở.
• Viêm xoang: Trào ngược dạ dày có thể gây ra viêm xoang do acid dạ dày đến xoang mũi.
• Gây ra các vấn đề khác: Trào ngược dạ dày cũng có thể gây ra các vấn đề khác như ho, khó tiêu, trào ngược thực quản đêm, khó thở vào ban đêm, và viêm phế quản mãn tính.

6. Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày thực quản

6.1. Phương pháp không dùng thuốc

Một số phương pháp điều trị trào ngược dạ dày không dùng thuốc bạn có thể tham khảo như:

• Thay đổi lối sống: Thay đổi lối sống là một trong những phương pháp quan trọng nhất để điều trị trào ngược dạ dày thực quản. Việc giảm cân, tập thể dục thường xuyên, tránh thức ăn có đường và béo, hút thuốc lá và uống rượu sẽ giúp giảm triệu chứng trào ngược. Bạn nên ăn ít nhất 2-3 giờ trước khi đi ngủ để giảm nguy cơ trào ngược đêm.
• Thay đổi thói quen ăn uống: Nếu bạn có trào ngược dạ dày thực quản, hãy tránh ăn quá nhiều một lần và ăn thức ăn nhẹ nhàng hơn để giảm áp lực lên dạ dày. Hãy ăn chậm và nhai thức ăn thật kỹ để giúp tiêu hóa tốt hơn và giảm nguy cơ trào ngược.
• Nâng giường ngủ: Nâng giường ngủ lên khoảng 15-20cm sẽ giúp tránh trào ngược dạ dày thực quản đêm. Bạn cũng có thể sử dụng gối nâng đầu để giữ đầu và cổ cao hơn so với cơ thể.
• Tránh căng thẳng: Căng thẳng có thể làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản. Hãy thử các phương pháp giảm căng thẳng như yoga, thở sâu và tập thể dục để giảm căng thẳng và giúp giảm triệu chứng của trào ngược dạ dày.

6.2. Phương pháp dùng thuốc

6.2.1. Điều trị bằng Tân dược

Hiện nay, sử dụng các thuốc ức chế bơm proton (PPI) là xu hướng điều trị trào ngược dạ dày thực quản ngay từ giai đoạn đầu với liều chuẩn hằng ngày, trong 2 - 4 ngày đầu. Đa số bệnh nhân thường đáp ứng thuốc tốt, giảm triệu chứng nhanh, ổn đình, liền sẹo loét. Các thuốc trong nhóm này có thể kể đến là:

• Omeprazole viên 20 mg, có tác dụng ức chế tiết acid mạnh giúp giảm nhanh các triệu chứng ban đầu của bệnh. Tuy nhiên sử dụng Omeprazol kéo dài dẫn đến làm tăng gastrin máu và kèm theo các tác dụng phụ như tiêu chảy, táo bón, đau đầu.
• Lansoprazole là thuốc ức chế bơm proton thế hệ thứ hai, có tác dụng sau 8 tuần điều trị, sẹo loét dạ dày được làm lành đến 89 - 92% và tiêu diệt vi khuẩn HP 21 - 43%. Tác dụng phụ ít gặp, chủ yếu là nhức đầu, buồn nôn, đi ngoài.
• Pantoprazole là thuốc được dung nạp tốt giúp liền sẹo nhanh, ít tác dụng phụ.
• Rabeprazole có tác dụng ức chế và kiểm soát acid mạnh. Tác dụng phụ thường gặp là hoa mắt, chóng mặt, nhức đầu.
• Esomeprazole có tác dụng ức chế tiết acid kéo dài nhờ trong công thức có đồng phân quang học S không bị chuyển hóa bởi hệ men cytochrom P450 trong gan. Tác dụng phụ thường gặp là nhức đầu, tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn.
• Trường hợp có nhiễm Helicobacter pylori (HP):  Tùy vào sự đáp ứng thuốc của người bệnh, có thể diệt vi khuẩn HP với phác đồ 3 thuốc ngắn ngày, sau đó tiếp tục điều trị với thuốc ức chế bơm proton dài ngày

6.2.2. Sử dụng chế phẩm Đông dược

Trong đông y, có rất nhiều vị thuốc quý giúp điều trị các chứng bệnh liên quan đến viêm, đau dạ dày có thể kể đến như: chè dây, lá khôi tía, dạ cẩm, cam thảo,... Các vị thuốc này đã được ứng dụng và bào chế nên thực phẩm bảo vệ sức khỏe Vị Khang Ninh. Đây là sản phẩm được sản xuất từ các vị dược liệu, giúp hỗ trợ giảm acid dịch vị, hỗ trợ bảo vệ niêm mạc dạ dày, hỗ trợ giảm nguy cơ viêm loét dạ dày tá tràng.

Thực phẩm bảo vệ sức khỏe Vị Khang Ninh tại VCP Pharma 

Sản phẩm Vị Khang Ninh được chiết xuất theo tiêu chuẩn GMP-WHO đạt hàm lượng hoạt chất cao nhất, sử dụng được cho trẻ em trên 12 tuổi và những người đang gặp phải tình trạng:

• Viêm dạ dày, tá tràng mãn tính do các nguyên nhân như dùng thuốc dày ngày ảnh hưởng đến dạ dày (Corticoid, Nsaid,...)
• Các trường hợp muốn phòng ngừa bệnh viêm đau dạ dày, tá tràng do thói quen ăn uống thất thời, người dùng nhiều rượu bia

Thực phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.

6.3. Điều trị bằng phương pháp phẫu thuật

Phẫu thuật là một trong những phương pháp điều trị trào ngược dạ dày thực quản, nhưng chỉ được áp dụng đối với các trường hợp nghiêm trọng và không có đáp ứng hiệu quả với các phương pháp điều trị khác.

Các phương pháp phẫu thuật điều trị trào ngược dạ dày thực quản bao gồm:

• Phẫu thuật Nissen: Đây là phương pháp phẫu thuật tiêu chuẩn, thường được sử dụng để điều trị trào ngược dạ dày thực quản. Phẫu thuật này được thực hiện bằng cách đặt một vòng bao quanh phần trên của dạ dày để tạo ra một van tự nhiên, ngăn ngừa dịch vị và axit dạ dày trào ngược lên thực quản.
• Phẫu thuật Linx: Đây là phương pháp phẫu thuật mới hơn, sử dụng một hệ thống van nhỏ được đặt quanh phần dưới của thực quản để tránh trào ngược.
• Phẫu thuật Hill: Đây là phương pháp phẫu thuật tương tự như phẫu thuật Nissen, nhưng được thực hiện bằng cách sử dụng các cụm khớp để giúp giảm đau và thời gian phục hồi sau phẫu thuật.

Trào ngược dạ dày - thực quản là một vấn đề phổ biến ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Hy vọng bài viết này sẽ cung cấp đầy đủ thông tin về nguyên nhân gây ra trào ngược dạ dày thực quản, các triệu chứng và cách điều trị. Tuy nhiên, việc điều trị trào ngược dạ dày thực quản cần kết hợp giữa chế độ dùng thuốc, chế độ ăn và sinh hoạt hằng ngày để nâng cao hiệu quả điều trị. Vì thế, bạn nên tìm hiểu và tuân thủ đúng các lời khuyên về lối sống và chế độ ăn uống lành mạnh để giảm thiểu nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản, cùng với việc điều trị các triệu chứng của bệnh khi cần thiết.

Xem thêm:

7 loại thực phẩm tốt cho dạ dày mà bạn nên bổ sung vào thực đơn ăn uống

Review 12 thực phẩm chức năng tốt cho dạ dày giúp giảm ợ chua, ợ hơi

Tìm hiểu dấu hiệu đau dạ dày và các biện pháp khắc phục hiệu quả