Hậu quả của mất ngủ kéo dài, cách phòng ngừa và điều trị hiệu quả

Mất ngủ kéo dài là tình trạng rối loạn giấc ngủ thường gặp ở những người lớn tuổi, người gặp vấn đề về sức khỏe, tinh thần giảm sút,... Do vậy, cần xác định sớm các nguyên nhân gây ra tình trạng mất ngủ để có hướng điều trị phù hợp và tránh những hậu quá xấu có thể xảy ra.

1. Mất ngủ kéo dài là bệnh gì?

Mất ngủ kéo dài, hay còn gọi là insomnia, là tình trạng rối loạn giấc ngủ gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe và tinh thần, đồng thời tăng nguy cơ mắc phải nhiều bệnh liên quan đến thần kinh và tim mạch.

Mất ngủ kéo dài là bệnh gì?

Học viện Y học giấc ngủ Mỹ ước tính khoảng 10% người trưởng thành trải qua mất ngủ kéo dài và từ 15 - 35% người trưởng thành gặp phải chứng mất ngủ cấp tính trong vài ngày, vài tuần, thậm chí kéo dài lên đến 3 tháng. Thực tế, mất ngủ có thể xảy ra với bất kỳ ai, ở mọi độ tuổi.

2. Nguyên nhân mất ngủ kéo dài

Để hiểu và xác định nguyên nhân mất ngủ kéo dài là điều rất quan trọng để tiến tới quá trình điều trị hiệu quả. Nguyên nhân gây ra mất ngủ kéo dài là rất đa dạng và có thể được liệt kê như sau:

• Stress trong công việc và cuộc sống: Đây được coi là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mất ngủ kéo dài. Cuộc sống hiện đại khiến khối lượng công việc và áp lực cuộc sống tăng cao, khiến chúng ta dễ dàng rơi vào tình trạng lo âu và mất ngủ là một trong những hậu quả sau đó. Nhóm người trẻ tuổi thường là đối tượng chính của nguyên nhân này.

• Sử dụng rượu bia và chất kích thích: Các loại đồ uống có cồn như bia, rượu hoặc chất chứa caffeine như cà phê thường khiến hệ thần kinh hưng phấn và gây ra rối loạn giấc ngủ, làm mất ngủ kéo dài.

• Sử dụng thuốc: Lạm dụng một số loại thuốc như thuốc điều trị tăng huyết áp, corticoid, thuốc chống trầm cảm,... cũng có thể dẫn đến mất ngủ kéo dài.

• Môi trường sống và thói quen sinh hoạt: Việc sống theo múi giờ không hợp lý hoặc có thói quen sinh hoạt không tốt cũng có thể gây ra mất ngủ. Ngoài ra, môi trường sống bị ô nhiễm, đặc biệt là ô nhiễm tiếng ồn từ xe cộ và các công trình cũng có thể làm hỏng chu kỳ giấc ngủ của người dân.

• Bệnh lý: Nhiều bệnh lý mạn tính với các triệu chứng kéo dài, thường xuyên xuất hiện vào ban đêm, như viêm dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản, đái tháo đường, tăng huyết áp, suy thận mãn, phì đại tuyến tiền liệt,... cũng có thể gây ra mất ngủ kéo dài, đặc biệt là ở nhóm người lớn tuổi.

3. Triệu chứng mất ngủ kéo dài

Bệnh mất ngủ kéo dài biểu hiện với nhiều triệu chứng khác nhau, có thể thay đổi tùy theo từng cá nhân. Dưới đây là một số dấu hiệu mất ngủ kéo dài mà người bệnh có thể tự nhận biết và phát hiện:

Những triệu chứng mất ngủ kéo dài thường gặp

• Đau đầu: Mất ngủ kéo dài gây ra căng thẳng thần kinh và khiến tế bào thần kinh không đủ máu cung cấp. Do đó, người bệnh thường gặp cảm giác đau đầu vào ban đêm và điều này càng làm cho tình trạng mất ngủ kéo dài trở nên tồi tệ hơn. Tuy nhiên, cũng có những người có cảm giác đau đầu vào buổi sáng sau một đêm không ngon giấc.

• Mệt mỏi, chán ăn: Khi không có giấc ngủ đủ, cơ thể không có đủ năng lượng để hồi phục, gây ra cảm giác mệt mỏi và mất cảm giác thèm ăn.

• Khó ngủ vào buổi tối: Người bệnh thường gặp khó khăn khi đi vào giấc ngủ, thức dậy giữa đêm và khó ngủ lại hoặc thức dậy sớm vào buổi sáng. Tình trạng mệt mỏi, đau đầu và căng thẳng tinh thần là nguyên nhân của mất ngủ kéo dài cũng như hậu quả của rối loạn giấc ngủ.

• Mất ngủ vào buổi trưa: Dù thường được khuyến khích để có một giấc ngủ ngắn vào buổi trưa để tái tạo năng lượng, nhưng những người mắc bệnh mất ngủ kéo dài gặp khó khăn trong việc ngủ ngắn, khiến tinh thần khó chịu và cơ thể uể oải hơn.

• Suy giảm trí nhớ và khó tập trung: Đây là các dấu hiệu đáng chú ý, khi mất ngủ kéo dài đã ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và cần được điều trị kịp thời.

• Các rối loạn tâm lý kèm theo: Nguy cơ mắc các rối loạn tâm thần, đặc biệt là trầm cảm, tăng lên khi bị triệu chứng mất ngủ kéo dài hành hạ.

• Chất lượng giấc ngủ suy giảm: Khó vào giấc ngủ, khó duy trì giấc ngủ, thức dậy quá sớm, cảm thấy mệt dậy, và thức dậy nhiều lần trong giấc ngủ (mỗi lần 30 phút).

Tuy các triệu chứng có thể khác nhau, nhưng hiểu rõ những dấu hiệu này sẽ giúp người bệnh nhận ra và xử lý tình trạng mất ngủ kéo dài một cách hiệu quả

4. Tác hại của mất ngủ kéo dài

Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh đồng hồ sinh học của cơ thể, giúp bộ não được nghỉ ngơi, giảm stress, tăng cường khả năng tập trung, trí nhớ và sự sáng suốt. Mất ngủ kéo dài có thể gây nhiều tác hại nguy hiểm cho sức khỏe của chúng ta.

Mất ngủ làm giảm hiệu suất công việc

• Mất ngủ làm mất tập trung: Khi giấc ngủ bị gián đoạn thường xuyên, bộ não không có đủ thời gian để tiến vào giai đoạn ngủ sâu và mơ, giai đoạn rất cần thiết. Kết quả, con người sẽ cảm thấy chậm chạp và gặp khó khăn trong việc thực hiện nhiệm vụ và ghi nhớ mọi thứ.

• Mất ngủ làm giảm hiệu suất công việc: Thiếu ngủ có thể làm giảm hiệu suất công việc. Một giấc ngủ trưa ngắn có thể cải thiện tâm trạng và hiệu suất công việc, giúp giảm cảm giác buồn ngủ, lấy lại tinh thần sảng khoái, hồi phục năng lượng nhanh chóng và giúp tỉnh táo để bắt đầu công việc ngay.

• Mất ngủ gây rối loạn tâm lý: Thiếu ngủ dẫn đến các phản ứng tiêu cực trong bộ não, gây ra tình trạng rối loạn, lo âu, cáu gắt, uể oải, mệt mỏi,... Đồng thời gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe tâm thần như trầm cảm, tự kỷ,...

• Mất ngủ gây bệnh tim mạch: Khi thiếu ngủ, hệ thần kinh giao cảm hoạt động nhiều hơn, mạch máu co lại, huyết áp tăng cao, tạo áp lực thêm cho trái tim. Hơn nữa, khi ngủ ít, cơ thể cần nhiều insulin hơn để duy trì mức độ đường huyết bình thường, do đó có tác động xấu tới mạch máu và tim.

• Mất ngủ làm tăng cân: Thiếu ngủ không chỉ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe mà còn khiến việc thừa cân ngày càng trầm trọng hơn. Khi thiếu ngủ, cơ thể chúng ta sẽ rơi vào trạng thái mệt mỏi, căng thẳng, các cơ quan không thể thực hiện chức năng vốn có của cơ thể, khiến lượng calo không thể tiêu hao, dẫn đến tích tụ mỡ.

• Mất ngủ làm tăng huyết áp: Thiếu ngủ đối mặt với nguy cơ tăng huyết áp. Nghiên cứu cho thấy kích thích tố căng thẳng có xu hướng gia tăng ở những người thiếu ngủ. Tăng nội tiết tố này có thể dẫn đến tăng tạm thời huyết áp, và sau đó có thể trở thành vĩnh viễn sau một khoảng thời gian.

• Mất ngủ gây trầm cảm: Thiếu ngủ giảm chất dẫn truyền thần kinh có tác dụng điều chỉnh tâm trạng con người.

• Mất ngủ làm suy giảm trí nhớ: Thiếu ngủ là nguyên nhân dẫn tới suy giảm hoạt động của não bộ, làm giảm trí nhớ.

• Mất ngủ ảnh hưởng đến làn da: Khi thiếu ngủ, da có thể gặp phải vấn đề về sức khỏe, ví dụ như viêm do mụn và có thể gây hình thành nếp nhăn sớm.

• Nguy cơ ung thư vì mất ngủ: Thiếu ngủ cũng tăng nguy cơ ung thư. Hormone melatonin sản xuất trong khi ngủ có khả năng chống lại sự tăng trưởng của các tế bào khối u, khi thiếu ngủ, hormone này bị hạn chế rất nhiều.

5. Các đối tượng dễ bị mất ngủ

Mất ngủ là một tình trạng phổ biến không phân biệt lứa tuổi và giới tính. Tuy nhiên, có một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn bị mất ngủ bao gồm:

Các đối tượng dễ bị mất ngủ

• Người cao tuổi: Những người trên 60-65 tuổi dễ bị mất ngủ hơn do những thay đổi cơ thể liên quan đến quá trình lão hóa. Bên cạnh đó, người cao tuổi cũng dễ mắc các bệnh lý và sử dụng thuốc có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.

• Người đang mắc các bệnh lý: Các bệnh lý mạn tính và cơn đau liên quan đến bệnh lý có thể làm tăng nguy cơ mất ngủ. Một số bệnh dễ dẫn đến mất ngủ bao gồm: bệnh tiểu đường, viêm khớp, mất trí nhớ, Parkinson, đau cơ xơ hóa, trào ngược dạ dày,...

• Phụ nữ: Thống kê cho thấy, phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh mất ngủ cao hơn so với nam giới do những vấn đề như chu kỳ kinh nguyệt, thai kỳ, rối loạn nội tiết tố,...

• Người đang gặp các yếu tố tâm lý: Người bị căng thẳng, áp lực, gặp nhiều vấn đề trong cuộc sống cũng có xu hướng khó ngủ và mất ngủ.

• Người làm ca đêm/thay đổi múi giờ: Những người thường xuyên làm ca đêm, thay đổi múi giờ, hoặc đi du lịch, du học ở một quốc gia có múi giờ khác cũng dễ bị mất ngủ hơn.

• Người có lối sống thiếu khoa học: Hút thuốc lá, uống rượu bia, ít vận động, ăn uống thiếu chất dinh dưỡng,... đều là các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc mất ngủ.

6. Chẩn đoán tình trạng mất ngủ

Chẩn đoán mất ngủ và tìm kiếm nguyên nhân gây ra là những bước quan trọng để đưa ra các giải pháp điều trị hiệu quả.

• Kiểm tra thói quen ngủ

Một trong những bước đầu tiên trong việc chẩn đoán mất ngủ là kiểm tra thói quen ngủ của người bệnh. Bác sĩ sẽ hỏi về lịch sử giấc ngủ, bao gồm mức độ buồn ngủ ban ngày, thời gian ngủ bao lâu, thời gian đi ngủ và thức dậy, cũng như các yếu tố khác ảnh hưởng đến giấc ngủ. Để cung cấp thông tin chi tiết hơn, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh hoàn thành bảng câu hỏi để xác định kiểu thức ngủ và mức độ buồn ngủ ban ngày của họ.

Nên đi khám sức khỏe tổng thể thường xuyên

• Khám sức khỏe tổng thể

Để tìm hiểu nguyên nhân gây ra mất ngủ, bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khỏe tổng thể của người bệnh. Thông qua cuộc khám này, bác sĩ sẽ tìm kiếm các dấu hiệu của các vấn đề y tế có thể liên quan đến chứng mất ngủ. Một số bệnh lý mạn tính và các tình trạng khác nhau có thể làm tăng nguy cơ mất ngủ. Xét nghiệm máu có thể được chỉ định để kiểm tra các vấn đề về tuyến giáp hoặc các yếu tố khác có thể liên quan đến giấc ngủ kém.

• Đo đa ký giấc ngủ

Trong một số trường hợp, nếu không rõ ràng hoặc phát hiện người bệnh có dấu hiệu của các rối loạn giấc ngủ khác như chứng ngưng thở hoặc hội chứng chân không yên, bác sĩ có thể đề nghị người bệnh ở lại trung tâm y tế trong một đêm để thực hiện các xét nghiệm và theo dõi. Các xét nghiệm này sẽ ghi lại những hoạt động của cơ thể trong khi bạn ngủ, bao gồm sóng não, nhịp thở, nhịp tim và chuyển động mắt và cơ thể.

Nhờ vào những bước kiểm tra và chẩn đoán kỹ lưỡng này, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về tình trạng mất ngủ và tìm ra nguyên nhân gây ra. Điều này sẽ giúp đưa ra các giải pháp điều trị hiệu quả để cải thiện giấc ngủ và sức khỏe tổng thể.

7. Cách điều trị chứng mất ngủ kéo dài

7.1. Sử dụng thuốc điều trị mất ngủ kéo dài

Một số loại thuốc có tác dụng an thần, thư giãn và giúp làm giảm các triệu chứng mất ngủ về đêm bao gồm:

• Thuốc bình thần: Các loại thuốc như Bromazepam, Diazepam, Rotunda, Clonazepam,... giúp người bệnh dễ dàng vào giấc ngủ và phù hợp cho các trường hợp mất ngủ ngắn hạn và ở mức độ bệnh nhẹ.

• Thuốc ngủ: Zolpidem... là nhóm thuốc dùng để điều trị mất ngủ cấp tính.

• Thuốc kháng histamin: Promethazine, Dimedrol, Clorpheniramin,... là những loại thuốc chống dị ứng và gây ngủ mạnh, thường được sử dụng cho bệnh nhân mất ngủ do ngứa, gãi, hắc lào, eczema, tổ đỉa,...

• Thuốc an thần kinh mới: Olanzapine, Quetiapine, Amisulpride,... được chỉ định sử dụng cho các trường hợp mất ngủ do chán ăn tâm lý, trầm cảm, lo âu lan tỏa...

• Thuốc chống trầm cảm: Clomipramine, Mirtazapine,... là những loại thuốc điển hình trong nhóm thuốc trầm cảm 3 vòng. Thuốc thường có tác dụng sau 3-4 tuần.

• Các loại thuốc điều trị bệnh lý: Tình trạng mất ngủ về đêm có thể do một số bệnh lý như dị ứng, viêm khớp, dạ dày, tim mạch,... Bác sĩ sẽ kê đơn các loại thuốc phù hợp nhằm giảm mức độ bệnh, từ đó cải thiện triệu chứng mất ngủ ban đêm.

Tuy nhiên, những loại thuốc trên chỉ mang tính chất tham khảo và nên được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Việc tự ý sử dụng thuốc có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn và làm cho tình trạng mất ngủ về đêm trở nên trầm trọng hơn.

7.2. Sử dụng chế phẩm Đông dược Tân Phương Nhất Dạ

Thực Phẩm Bảo Vệ Sức Khỏe Tân Phương Nhất Dạ được bào chế từ các dược liệu quý như Toan táo nhân, Bạch linh, Xuyên khung, Tri mẫu và Cam thảo, mang đến công dụng tuyệt vời trong việc dưỡng can huyết và an tâm thần. 

Tân Phương Nhất Dạ tại VCP Pharma - Giúp hỗ trợ ngủ ngon, cải thiện tình trạng mất ngủ, tỉnh giấc giữa đêm

Thực Phẩm Bảo Vệ Sức Khỏe Tân Phương Nhất Dạ dùng cho trẻ em từ 12 tuổi trở lên và người lớn gặp tình trạng: mất ngủ, khó ngủ, ngủ không ngon giấc. Được sản xuất theo quy trình 5K, kiểm tra nghiêm ngặt từ nguồn nguyên liệu đầu vào, sản phẩm có tác dụng hỗ trợ an thần, hỗ trợ dễ ngủ, hỗ trợ ngủ ngon giấc.

Thực phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.

7.3. Sử dụng các liệu pháp khác

Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT)

CBT được thực hiện nhằm cải thiện thói quen và hành vi ngủ của con người. Phần nhận thức của liệu pháp này giúp người bệnh kiểm soát hay loại bỏ những suy nghĩ tiêu cực, nỗi lo gây tỉnh táo dẫn đến mất ngủ. Phần hành vi của CBT giúp người bệnh phát triển những thói quen ngủ tốt và tránh các hành vi gây mất ngủ kéo dài.

Liệu pháp hành vi nhận thức gồm một số kỹ thuật đặc biệt tập trung vào chứng mất ngủ kéo dài như: 

• Kỹ thuật nhận thức: Viết ra những lo lắng, băn khoăn trước khi đi ngủ để giúp người bệnh không suy nghĩ trong khi ngủ.

• Kiểm soát kích thích: Loại bỏ các yếu tố cản trở giấc ngủ.

• Hạn chế ngủ: Liệu pháp này nhằm hạn chế thời gian ở trên giường, kể cả việc tránh ngủ trưa. Mục đích khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, buồn ngủ để tăng dần thời gian giấc ngủ vào buổi tối.

• Kỹ thuật thư giãn: Các bài tập yoga, thiền,… được sử dụng để giảm căng cơ, kiểm soát nhịp thở, nhịp tim.

• Ý định nghịch lý: Điều này liên quan đến việc tỉnh táo trên giường thay vì cố gắng đi vào giấc ngủ. Kỹ thuật này giúp giảm lo lắng để dễ đi vào giấc ngủ.

Thay đổi chế độ ăn uống 

• Tránh caffeine, nicotine và rượu vào cuối ngày: Caffeine và nicotine là những chất kích thích phổ biến khiến bạn khó đi vào giấc ngủ. Rượu có thể khiến bạn thức giấc giữa đêm và làm giảm chất lượng giấc ngủ.
• Tăng cường rau xanh, hoa quả tươi, bổ sung các thực phẩm cải thiện giấc ngủ như: Mật ong, tâm sen, nụ hoa tam thất.
• Không ăn nhiều bữa vào cuối ngày hay ăn quá no vào buổi tối. Nếu đói trước khi đi ngủ thì có thể ăn nhẹ giúp dễ ngủ hơn.

Vận động thể dục thể thao

Thường xuyên vận động thể dục thể thao

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc thường xuyên vận động thể dục thể thao giúp duy trì cân nặng hợp lý, tăng tuần hoàn máu lưu thông khắp cơ thể, giải tỏa căng thẳng và cải thiện giấc ngủ, hỗ trợ điều trị mất ngủ kéo dài. Bạn có thể thực hiện một số động tác nhẹ nhàng với yoga hoặc ngồi thiền định trước khi ngủ để cảm thấy thư giãn.

Tuy nhiên, cần tránh tập thể dục gần giờ đi ngủ vì có thể khiến bạn khó đi vào giấc ngủ. Các chuyên gia đưa ra lời khuyên nên tập thể dục ít nhất 3-4 giờ trước khi đi ngủ để không phản tác dụng. 

8. Phòng ngừa mất ngủ

Có nhiều cách đơn giản để phòng ngừa hoặc hạn chế tình trạng mất ngủ. Dưới đây là một số thói quen tốt có thể áp dụng:

• Duy trì thời gian đi ngủ và thức dậy đều đặn hàng ngày, bao gồm cả cuối tuần.

• Tập luyện nhẹ nhàng để thúc đẩy giấc ngủ ngon hơn.

• Kiểm tra các loại thuốc đang sử dụng để xem liệu chúng có góp phần gây mất ngủ không. Nếu không chắc chắn, hãy thảo luận với bác sĩ.

• Hạn chế việc ngủ trưa quá lâu, khoảng 20-40 phút là thời gian lý tưởng, không nên quá 60 phút.

• Tránh hoặc giảm thiểu caffeine và rượu, cũng không nên sử dụng nicotine.

• Tránh ăn uống quá nhiều vào buổi tối, đặc biệt là trước khi đi ngủ.

• Tránh đặt quá nhiều thiết bị điện tử trong phòng ngủ để không bị cám dỗ sử dụng chúng trước khi đi ngủ, ví dụ như tivi, điện thoại, máy tính.

• Thư giãn nhẹ nhàng trước khi đi ngủ, như tắm nước ấm, đọc sách hoặc nghe nhạc nhẹ.

Mất ngủ có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe của người bệnh. Do đó, việc nhận diện các dấu hiệu và điều trị mất ngủ sớm là rất quan trọng. Hy vọng bài viết trên có thể cung cấp cho bạn đầy đủ những thông tin cần thiết để phòng tránh những hậu quả xấu của chứng mất ngủ kéo dài.

Xem thêm:

Bị mất ngủ nên làm gì? Chia sẻ 10 cách để cải thiện giấc ngủ hiệu quả

Nhận biết triệu chứng rối loạn giấc ngủ và biện pháp điều trị

Tổng hợp những cách chữa mất ngủ cho người trung niên hiệu quả ngay tại nhà